گنبد خشتی مشهد

در مورد گنبد خشتی مشهد بیشتر بدانید

با گذر از هر کوی و برزن شهر مشهد متوجه می شویم که پا به محلی با قدمت چند هزار ساله نهاده ایم. مشهد مقدس شهری غنی از لحاظ تاریخی است که تعداد کثیری از آثار تاریخی مختلف را در خود و یا شهرهای اطراف خود جای داده است. از حرم مطهر امام رضا (ع) که یکی از شاهکارهای معماری اسلامی در عصر حاضر است بگیر تا آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی، آرامگاه نادر شاه افشار ، گنید خشتی و ... . شاید اسم گنبد خشتی به عنوان یکی از آثار تاریخی مشهد کمتر به گوش شما خورده باشد. اگر علاقمند هستید، در مورد گنبد خشتی مشهد بیشتر بدانید، چند دقیقه ای با سایت زواران باشید.

بنای تاریخی مذهبی گنبد خشتی واقع در شهر مشهد، مزار سلطان محمد از نوه های امام موسی بن جعفر (ع) می باشد که با هجده واسطه به حضرت سجاد (ع) می رسد. البته برخی نقل کرده اند که وی امامزاده نبوده و فقط یکی از اطباء سپاه در زمان هارون الرشید بوده که در راه مرو در گذشته و در این نقطه ( شهر تاریخی نوغان ) ، دفن شده است. اجداد وی بسیار متعالی و اشخاص ذی نفوذی بوده اند به گونه ای که در سده پنجم تا نهم هجری، اداره اصلی حرم امام رضا (ع) را به عهده داشتند ، به همین علت نام آن‌ها بر روی اغلب اشیای تاریخی آستان قدس رضوی مانند کاشی های سنجری، سنگاب خوارزمشاهی و در مسجد بالا سر ، کتیبه شده است .

بنا بر شواهد، معماری گنبد خشتی مربوط به دوره تیموری است و در دوران صفوی و قاجار این بنا بازسازی و تزیین و نقاشی های آن انجام پذیرفته است. قدمت این بنا حدود ۶۰۰ سال تخمین زده شده است.گرچه بنیان اولیه این بنا مربوط به دوران تیموری است ، اما گنبد خشتی و بقعه آن در دوران شاه عباس از خشت ساده، بدون کاشی کاری و بدون گلدسته ساخته شده است. این بقعه از نظر معماری مشتمل بر دو بخش مهم پیوسته‌ است که شامل فضای زیر گنبد به صورت چهار شاه نشین و هشت ورودی می باشد. به دلیل برخورداری از گنبدی خشتی، این مکان به این نام معروف شده است. سبک ساختمان ، به بناهای دوره تیموری شبیه بوده و ساقه گنبد چندی پیش به کاشی و سوره توحید مزین شد ، اما پس از آن آجر پوش گردید.

برای ورود به مقبره که از سطح زمین پایین تر است باید از دالانی مسقف و به ارتفاع چهار متر عبور نمود. طول دالان ۴.۷ متر بوده که به محوطه ضریح ختم می شود، که این محوطه ۹.۵ در ۷ متر با سقفی بلند و به ارتفاع ۱۲ متر وسعت دارد. طول ضریح ۲ متر، عرض ۱.۸ متر و ارتفاع آن ۲.۷ متر بوده و از آهن ساخته شده است. سلطان محمد از سادات معروف مشهد به شمار می آمد. بر روی سنگ مزار او نوشته شده: مرتضی، اعظم سلطان النقباء، غیاث الدنیا والدین، امیر سلطان محمد بن سلطان النقباء بدرالمله والدین طاهر… و در انتها تاریخ وفاتش که در ماه رمضان سال ۸۳۲ هجری قمری بوده ، آمده است.

این بنا دارای دو کتیبه قرآنی است که مزین به آیاتی از سوره ملک و واقعه می‌باشند که یکی نمای چهار طاق و دیگری گنبد را از داخل دور می‌زند و گردش زیبایی از اسلیمی طلایی رنگ آنها را در بر گرفته است که در بخش‌های تخریب شده بازسازی شده‌اند. مرمت اساسی این گنبد توسط مرمت کاران سازمان میراث فرهنگی از سال ۱۳۷۸ هجری شمسی تا سال ۱۳۸۰ هجری شمسی اتمام پذیرفت تا در اختیار بازدید کنندگان و زائران و مردم قرار بگیرد.

این بنای تاریخی در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۵۶ به شماره ۶۱۶ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. دسترسی به گنبد خشتی، از طریق خیابان طبرسی، نرسیده به میدان طبرسی، بازارچه احسان، کوچه خشتی امکان پذیر است. از آنجایی که این مکان در نزدیکی حرم مطهر امام رضا (ع) واقع شده است ، مسافران مشهد ، در سفرهای سیاحتی و زیارتی خود ، حتما زیارت و بازدید از این امامزاده را در برنامه سفر خود قرار می دهند .

تاریخ انتشار : 1397/09/05